Nieprawidłowe wyniki badań nasienia

Nieprawidłowe wyniki badań nasienia mogą być spowodowane nadmiarem żelaza w organizmie.

Problem niepłodności jest coraz częstszy i dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Według Światowej Organizacji Zdrowia dotyczy już 15% społeczeństwa. W pełnej diagnostyce niepłodności należy przeprowadzić badanie nasienia, dzięki któremu lekarz oceni, czy przyczyna niepłodności leży po stronie mężczyzny, a także ustali prawidłowe dalsze postępowanie i leczenie. W badaniu nasienia (seminogram, spremiogram) ocenia się jakość oraz ilość plemników. Badanie pozwala również stwierdzić, czy występuje stan zapalny w układzie rozrodczym mężczyzny oraz czy niepłodność jest spowodowana chorobą autoimmunologiczną.

Obniżona jakość plemników – co może być przyczyną?

Przyczyn nieprawidłowych wyników badań nasienia może wiele, a żeby ustalić dalsze postępowanie, zawsze należy poznać podłoże zaburzeń. Na nieprawidłową produkcję nasienia mogą być odpowiedzialne urazy, nieprawidłowa budowa układu rozrodczego (w tym naczyń krwionośnych), przebyte infekcje, zażywane leki (np. chemioterapia), choroby autoimmunologiczne czy czynniki genetyczne. Jednym z tych ostatnich jest skłonność do przeciążenia żelazem – hemochromatoza.

Jak nadmiar żelaza może wpływać na jakość nasienia?

Aby organizm był zdrowy i funkcjonował prawidłowo, żelazo musi być w idealnej równowadze. Niedobór nie jest wskazany, ale nadmiar może być jeszcze bardziej niebezpieczny. Jeżeli poziom żelaza jest wysoki, pierwiastek ten zaczyna się odkładać w poszczególnych narządach, stopniowo je niszcząc. Narządami szczególnie wrażliwymi na nadmiar żelaza są wątroba, trzustka, układ kostny (w tym stawy), serce, ale także przysadka mózgowa i gonady – organy odpowiedzialne za równowagę hormonalną. Genetyczną przyczyną nadmiaru żelaza jest hemochromatoza – odpowiedzialna za uszkodzenie genu HFE, przez który powstaje nieprawidłowo zbudowane białko odpowiedzialne za równowagę żelaza w organizmie. Hemochromatoza dużo częściej i wcześniej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Dzieje się tak dlatego, że mężczyźni nie mają skutecznego mechanizmu pozbywania się nadmiaru tego pierwiastka (u kobiet mechanizm ten to comiesięczne krwawienia).

Czy wiesz, że…?

Przyjmuje się, że mężczyzna musiałby oddawać krew 3 razy do roku, aby osiągnąć taki poziom nagromadzonego żelaza jak u miesiączkującej kobiety.

Uszkodzenie przysadki mózgowej i jąder może prowadzić do wystąpienia hipogonadyzmu [1] – zaburzenia hormonalnego, które objawia się się bardzo nieprzyjemnymi objawami, takimi jak:

brak libido,
impotencja,
zanik owłosienia łonowego,
przyrost masy ciała.

W badaniu krwi mogą wystąpić nieprawidłowości w poziomie hormonów. Wartości LH (hormon gonadotropowy) i FSH (hormon folikulotropow) mogą być zaniżone. Obniżony jest również poziom testosteronu [1].

Gromadzące się żelazo uszkadza jądra i może prowadzić nawet do ich stopniowego zaniku (atrofia jąder). Przede wszystkim jednak może wpływać na ich funkcjonowanie, co ma odzwierciedlenie w nieprawidłowościach w ilości i jakości spermy [2]. Dzieje się tak dlatego, że żelazo jest niezbędne w procesie produkcji spermy (spermatogenezie). Proces ten jest bardzo wrażliwy na działanie wolnych rodników – niebezpiecznych komórek, które zabijają zdrowe komórki. Jeżeli żelaza jest za dużo, przyspiesza ono produkcję wolnych rodników i prowadzi do niszczenia komórek jąder oraz zaburzeń w produkcji spermy.

W przebiegu hemochromatozy może dojść do azoospermii – zaniku plemników w ejakulacie. We wczesnej fazie rozwoju choroby ilość plemników możne być zaniżona. Obserwuje się również ich obniżoną ruchliwość.

Jakie są nadzieje na poczęcie, jeżeli niepłodność u mężczyzny jest spowodowana nadmiarem żelaza?

W przebiegu hemochromatozy bardzo ważna jest wczesna diagnoza, bo na początkowym etapie rozwoju choroby można jeszcze cofnąć wiele objawów, a także – zapobiec jej dalszemu rozwojowi. Dzieje się tak szczególnie w przypadku męskiej niepłodności. W literaturze można znaleźć opisy przypadków, które pokazują, że po wdrożeniu leczenia mężczyźni odzyskiwali płodność. Funkcja jąder może się poprawić po obniżeniu nagromadzonego żelaza do bezpiecznego poziomu [2].

Szybkie i skuteczne obniżenie nagromadzonego żelaza jest możliwe dzięki bezpiecznej i naturalnej metodzie – upustom krwi. Ma to zapobiec dalszemu toksycznemu działaniu żelaza na komórki jąder. Dodatkowo może być wdrożona hormonalna terapia zastępcza, aby wyrównać poziom hormonów (przede wszystkim testosteronu).

Jak sprawdzić, czy przyczyną nieprawidłowych wyników badań nasienia jest hemochromatoza?

Poziom nagromadzonego żelaza można stwierdzić na podstawie badań krwi: żelaza w surowicy, ferrytyny, współczynnika saturacji transferyny (WST). Aby potwierdzić diagnozę hemochromatozy, należy również sprawdzić, czy istnieje genetyczna skłonność do przeciążenia żelazem poprzez wykonanie testu genetycznego.

Test DNA realizowany jest na podstawie wymazu z policzka, co jest szybkie, bezbolesne i bardzo proste. Próbkę można pobrać samodzielne w domu, a następnie odesłać bezpłatnym kurierem do laboratorium. Wynik dostępny jest w ok. 5-15 dni roboczych. Takie badanie wystarczy wykonać raz w życiu, ponieważ badane fragmenty DNA są niezmienne. Rezultat jest ponadto niezależny od innych czynników, m.in. stanu zdrowia, stylu życia czy używanych leków.

Źródła:

[1] U. Dziuba, Genetyczne przyczyny niepłodności, „Medycyna Rodzinna” 2017, 20(3), 198-205.

[1] E. Tvrda, R. Peer, S. C. Sikka, A. Agarwal, Iron and copper in male reproduction: a double-edged sword, “Journal of Assisted Reproduction and Genetics” 2015, 32, 3-16.