Mutacja w genie HFE Hemochromatoza to choroba genetyczna, co oznacza, że za jej wystąpienie odpowiada błąd (mutacja) w genach. Najczęściej takie błędy występują w genie HFE (1 na 8 osób ma jedną mutację w tym genie [1]). Wyróżniamy kilka rodzajów choroby, jednak najczęstsza – hemochromatoza pierwotna – jest spowodowana zmianami (mutacjami) w genie HFE. Gen ten odpowiada za produkcję białka HFE, które chroni narządy przed nadmiernym wchłanianiem żelaza z krwi. U osób chorych na hemochromatozę pierwotną białko HFE ma niepoprawną budowę, przez co przepuszcza ono do narządów zbyt dużo żelaza. Zmiany, które mogą prowadzić do pojawienia się choroby, to mutacje: C282Y, H63D, S65C. To czy choroba się w pełni rozwinie, zależy od ilości i układu wadliwych genów. Jak jednak się dowiedzieć, czy takie zmiany występują? Na to pytanie odpowie test genetyczny – jedyna metoda, która może w 100% potwierdzić genetyczną skłonność do zachorowania lub wykluczyć hemochromatozę. Istnieje kilka możliwych schematów zmian w genie HFE, które pokaże wynik testu genetycznego. Najczęstszym (u 1 na 8 osób) jest obecność jednej wadliwej kopii genu C282Y lub H63D (tzw. heterozygota). Osoba posiadająca taki układ genów jest nosicielem hemochromatozy, w niektórych przypadkach może wykazywać skłonność do lekkiego przeładowania żelazem, jednak najczęściej nigdy nie będzie mieć żadnych objawów choroby. Czy wiesz, że…? Jeżeli zarówno matka, jak i ojciec będą posiadaczami po jednej wadliwej kopii genu, istnieje 25% ryzyko, że ich dziecko będzie posiadało już dwie wadliwe kopie (czyli będzie tzw. homozygotą). Właśnie dwie wadliwe kopie genu (homozygota C282Y/C282Y) są w największym stopniu odpowiedzialne za pełnoobjawową postać choroby, która może prowadzić do ciężkiego przeładowania żelazem. 1 na 200 osób posiada taki układ w genie HFE [2]. U osób tych może dochodzić do długotrwałego odkładania się żelaza w narządach i w konsekwencji do chorób wątroby, serca, trzustki, stawów, czy zaburzeń hormonalnych. Dlatego tak ważne jest, aby już przy wystąpieniu pierwszych objawów postawić poprawną diagnozę, wdrożyć skuteczne leczenie i przeciwdziałać wyniszczeniu narządów. Należy również pamiętać, że hemochromatoza jest chorobą dziedziczną. Zobacz: Schemat dziedziczenia genów w przypadku hemochromatozy pierwotnej. Pozostałe mieszane mutacje heterozygotyczne w genie HFE (np. H63D/S65C lub C282Y/S65C) bardzo rzadko prowadzą do poważnych konsekwencji zdrowotnych (2-5% przypadków). Jednak także u osób z takim genotypem należy monitorować parametry gospodarki żelazem we krwi (poziom żelaza w surowicy, ferrytynę, WST). Powyższe mutacje w genie HFE dotyczą hemochromatozy pierwotnej, której pierwsze objawy są najczęściej (choć nie jest to regułą) obserwowane ok. 40-50. roku życia. Pozostałe rodzaje hemochromatozy są bardzo rzadkie Istnieje jeszcze jedna, rzadka odmiana choroby – hemochromatoza młodzieńcza (<5% przypadków). Ma ona wcześniejszy i mocniejszy przebieg (pierwsze objawy pokazują się ok. 20. roku życia, chory często przedwcześnie umiera). Za hemochromatozę młodzieńczą odpowiadają zmiany w pozostałych genach odpowiedzialnych za równowagę żelaza w organizmie. Są to geny: HAMP, HJV, TfR2 lub SLC40A1. Trzecia odmiana hemochromatozy to hemochromatoza wtórna. Jest to przeciążenie żelazem, które wynika z innych czynników niż mutacje w genach. Mogą to być na przykład [2]: beta-talasemia, niedokrwistości syderoblastyczna, hipoplazja, aplazja układu erytrocytarnego, wirusowe zapalenie wątroby, alkoholowa choroba wątroby, niealkoholowe stłuszczenie wątroby, przewlekłe zapalenie trzustki, mukowiscydoza, niedobór oksydazy ksantynowej. Zawsze warto sprawdzić, co jest przyczyną za wysokiego poziomu żelaza, gdyż każde z powyższych schorzeń może być niebezpieczne dla zdrowia. Źródła: [1] M. Madej, Hemochromatoza, „Przegląd Reumatologiczny” 2009, nr 1 (25), s. 9. [2] K. Derc, M. Grzymisławski, G. Skarupa-Szabłowska, Hemochromatoza pierwotna, „Gastroenterologia Polska” 2001, (2). [3] R. Bacon, P. C. Adams, K.V. Kowdley, L.W. Powell, A.S. Tavill, Diagnosis and Management of Hemochromatosis 2011 Practice Guidline by the American Association for the Study of Liver Disease, „HEPATOLOGY” 2011, Vol. 54, No. 1.
