Osteoporoza

Osteoporoza potrafi bardzo uprzykrzyć życie, a cierpią na nią nie tylko kobiety w okresie menopauzy. Poznanie czynników, które ją wywołują, jest bardzo istotne.

Osteoporoza to choroba, w przebiegu której kości tracą swoją gęstość, co prowadzi do ich znacznego osłabienia. Zdrowa kość składa się z kolagenu białkowego i wapnia. W osteoporozie oba te składniki są nadmiernie wypłukiwane. Z tego powodu struktura kości zmienia się i stają się one porowate, mniej gęste i miękkie. Niestety – tak osłabione kości mogą nie być w stanie znosić obciążeń, jakim są codziennie poddawane. Przykrą konsekwencją są częste złamania i pęknięcia kości, co uniemożliwia normalne funkcjonowanie.

Do takich złamań może dojść nawet przy pozornie niegroźnym upadku czy urazie. Najczęściej złamaniu ulegają kręgosłup, kości biodrowe i kości nadgarstka. Niestety choroba długo rozwija się, nie dając żadnych objawów, a diagnoza jest stawiana w momencie pierwszego złamania, gdy badana jest gęstość kości. Nie zawsze postawienie diagnozy osteoporozy oznacza poznanie przyczyny tego problemu. A ta może być zaskakująca i równocześnie niebezpieczna. Może nią być nadmiar żelaza.

Dlaczego nadmiar żelaza jest niebezpieczny?

Żelazo w nadmiarze staje się toksyczne i może prowadzić do niebezpiecznych reakcji chemicznych w organizmie, w tym do tworzenia się wolnych rodników – cząsteczek, które niszczą zdrowe komórki narządów. Nadmiar żelaza często spowodowany jest genami i chorobą o nazwie hemochromatoza. W jej przebiegu uszkodzeniu mogą ulec stawy, wątroba, serce, trzustka czy przysadka mózgowa (prowadząc do problemów hormonalnych). U osób chorych na hemochromatozę często dochodzi również do osteoporozy.

Dlaczego tak się dzieje?

Mechanizm jeszcze nie jest dokładnie poznany, wiadomo jednak, że złogi żelaza odkładające się w kościach mogą zaburzać proces ich odbudowy. Wpływają one negatywnie na funkcje osteoblastów (komórek, które uczestniczą w odbudowie tkanki kostnej) i je osłabiają. Jednocześnie żelazo może potęgować działanie oksteoklastów – komórek, które niszczą kości, aby te mogły się odnowić [1]. Oznacza to zachwianie równowagi pomiędzy procesem odnowy a wchłanianiem kości, czego skutkiem jest ich poważne osłabienie [2].

Żelazo może odgrywać istotną rolę w procesie formowania kości (…). U ludzi z uszkodzonym metabolizmem żelaza i przy jego nadmiarze (w przypadku suplementacji) może być toksyczne dla tkanki kostnej, powodując zmniejszenie jej gęstości i uszkodzenie beleczek kostnych, a w efekcie osteoporozę [3].

Kto jest narażony na osteoporozę spowodowaną nadmiarem żelaza?

Przede wszystkim kobiety w okresie menopauzy, a także osoby po 50. roku życia. Czas menopauzy to okres, w którym spada u kobiet ilość estrogenu, a także drastycznie rośnie poziom żelaza (nawet 200-300 razy!). Dzieje się tak dlatego, że po menopauzie kobieta przestaje miesiączkować, a to właśnie miesiączki są naturalną ochroną kobiet przed nadmiarem żelaza (organizm wraz z krwią pozbywa się jego nadmiernych ilości). W związku z tym to właśnie nadmiar żelaza często jest przyczyną osłabienia struktury kości u kobiet w okresie po menopauzie. Jeżeli kobieta dodatkowo posiada mutację w genie HFE, powodującym hemochromatozę, może u niej dojść do dodatkowych komplikacji zdrowotnych, gdyż proces akumulacji żelaza jest gwałtowny.

Problem osteoporozy wywołanej nadmiarem żelaza dotyczy również mężczyzn, szczególnie tych, u których równocześnie występują zaburzenia hormonalne, spadek testosteronu i hipogonadyzm [4]. Co ważne, zaburzenia hormonalne również mogą być spowodowane hemochromatozą i w ten sposób choroba w dwojaki sposób wpływa u mężczyzn na proces niszczenia kości.

Jak sprawdzić, czy to nadmiar żelaza?

Aby stwierdzić przeciążenie żelazem, wystarczy zrobić komplet badań: badanie krwi, aby sprawdzić poziom zaawansowania problemu oraz badanie genetyczne w kierunku mutacji w genie HFE, które w 100% wykluczy lub potwierdzi genetyczną skłonność do zachorowania.

Jeśli przyczyną osteoporozy jest wysoki poziom nagromadzonego żelaza, należy wdrożyć dodatkowe leczenie, które obniży jego poziom. Leczeniem tym są upusty krwi. Dzięki wprowadzeniu terapii można zapobiec rozwojowi wielu niebezpiecznych objawów, a także zatrzymać lub spowolnić degenerację kości.

Test DNA realizowany jest na podstawie wymazu z policzka, co jest szybkie, bezbolesne i bardzo proste. Próbkę można pobrać samodzielne w domu, a następnie odesłać bezpłatnym kurierem do laboratorium. Wynik dostępny jest w ok. 14 dni roboczych. Takie badanie wystarczy wykonać raz w życiu, ponieważ badane fragmenty DNA są niezmienne. Rezultat jest ponadto niezależny od innych czynników, m.in. stanu zdrowia, stylu życia czy używanych leków.

Źródła:

[1] M. Doyard, D. Chappard, P. Leroyer, M. P. Roth, O. Loréal, P. Guggenbuhl, Decreased Bone Formation Explains Osteoporosis in a Genetic Mouse Model of Hemochromatosis, PLOS February 1, 2017.